Al Ihsan

De tasawwuf, zijn grondslagen, principes en vruchten

Wat is tasawwuf ?

Binnen de hoofdstuk wat is Islam (link wat is Islam) hebben we reeds gezien dat er drie aspecten zijn binnen de Islam (Islaam, Imaan en Ihsaan), dat Ihsaan twee niveaus heeft en dat het tweede niveau alleen bereikt kan worden met behulp van een geautoriseerde gids die houder is van de wetenschap van het hart. Daarnaast hebben we ook gezien dat de staat van de gelovige volledig wordt gerealiseerd mits gelijktijdige beoefening van Islaam, Imaan en Ihsaan

Met andere woorden om een “volmaakte” wezen te worden (insan kaamil), kan ik mij niet enkel beperken tot de uitwendige praktijk, ik moet tevens mijn ziel zuiveren, mijn hart verlichten en deze afwenden van elke vorm van passie, toewijding en afleidingen gericht om mij te distantiëren van de Waarheid (Al Haqq), die niemand anders is dan Allah.

De tassawuf is gebaseerd op deze zuivering van de ziel (tazkiyat al nafs). Allah zei: ” Bij de ziel en Wie haar vervolmaakt heeft, Hij Die haar haar zondigheid en haar vrees (voor Hem) bijgebracht heeft. Voorwaar, hij die haar (de ziel) loutert, zal welslagen. En waarlijk verliest hij die haar bederft”. (91/7-10).

Volgens Fudala ibn Ubayd, heeft de Profeet (vzm) gezegd:“de echte strijder is diegene die de strijd aangaat met zijn eigen ziel” . (At-Tirmidhi en Ihn Hibban, zie as- Sahiha, 549).

Wat zijn de middelen voor spirituele onderwijs?

De Maleikite Imam ibn 'Ashir rahimahu Allah vertelt ons in zijn murchid al mu'in over de zuivering van het hart:

302 De top van alle zondes is de liefde voor deze wereld. Er is geen echte genezing voor deze ziekten dan om Allah te smeken met een groot gevoel van armoede.

303 (De gelovige) moet het gezelschap houden van een Sjaykh, die het pad kent. | De Sjaykh zal hem zo behoeden voor de gevaren van zijn eigen pad.

304 De Sjakh zal de leerling Allah herinneren |en de dienaar zijn Heer laten bereiken.

305 Hij moet zijn vleselijke ziel doorgronden en hem verantwoording afleggen bij elke zet. |Hij moet elke gedachte standvastig overwegen.

306 Hij moet toezien op de verplichte godsdienstige handelingen. |Aanbevolen handelingen die hij extra verwerft zijn in zijn voordeel.

307 Hij moet dhikr overvloedig uit oefenen met een heldere geest | en de hulp om dit alles te bereiken komt van zijn Schepper.

308 Hij moet vechten tegen zijn vleselijke ziel (nafs) voor de Heer der Werelden. | Hij moet zich verfraaien met de “stations “ van zekerheid:

309 Angst, hoop, dankbaarheid, geduld, berouw, onthouding, vertrouwen in overgave (in Allah), tevredenheid en liefde.

310 Hij moet oprecht zijn met ieder die hij ziet bij het uitoefenen van zijn daden. | Hij moet tevreden zijn met wat God voor hem heeft beslist.

311 Hij zal dus een kenner van Allah worden en als buiten Allah zal zijn hart verlaten.

312 Zo zal de enige God hem liefhebben en kiezen voor zijn geheiligde aanwezigheid en hem onder de uitverkorenen plaatsen.

Zo geeft Ibn 'ashir ons in zijn inleiding tot een werk van de rechtspraak (met andere woorden, de wetenschap van al Islam) de middelen om tot al ihsan te komen, conform het onafscheidelijke karakter van deze twee aspecten van religie.

Hij dringt aan op het gezelschap van een Sjaykh,, een authentieke meester die "de paden kent" en zo de blinden kan leiden naar de realiteit van de Goddelijke liefde.

Ibn ‘Abbas, ra, vermeldde volgende hadith:“Iemand vroeg, O Profeet, wie is de beste persoon om naast te zitten?” . Hij zei:“Hij wiens aanzicht jullie aan God doet denken, wiens woorden aan jullie kennis bijdragen en wiens daden jullie aan het hiernamaals doet denken” .

Wanneer men dus de volmaaktheid en de nabijheid van God zoekt, kan men niet zonder het gezelschap van zijn geliefden, om zonden te vermijden, nobele kwaliteiten aan te trekken en God’s voldoening te verkrijgen. Als voorbeeld kan men Saydunna Moussa nemen die, hoewel hij de gelegenheid had om zijn Heer aan te spreken, nooit gestopt is met het zoeken naar het gezelschap van Gods uitverkorenen en die, toen hij Saydunna Al Khidr ontmoette hem vroeg:“Mag ik je volgen zodat je me kunt aanleren wat je hebt geleerd?” .

Wat de Profeet (vzm) betreft hield hij nooit op met het adviseren om goed gezelschap te hebben, Abou Moussa al Ash’ari meldt dat de Profeet (vzm) zei: “De vrome metgezel is als de houder van muskes, als je niets ontvangt zal je op zijn minst genieten van de geur. En de perverse metgezel is zoals een smid die zijn blaasbalg bediend, als zijn roet je niet bereikt, heb je last van zijn rook”.

De beste metgezel is diegene die dus God kent, waarvan de hart vol is met Zijn liefde en die zijn adellijke karakter aanneemt. In een hadith vermeld Abou Hourayra dat de Profeet (vzm) verklaart: “"Wanneer iemand vijandschap toont voor een vriend (wali) van mij, zal ik hem oorlog verklaren. Mijn dienaar komt niet tot Mij met iets dat meer geliefd is bij Mij dan de religieuze plichten die Ik hem heb opgelegd, en Mijn dienaar blijft tot Mij komen met supererogatoire werken, zodat Ik hem zal liefhebben. Wanneer Ik hem liefheb ben Ik zijn gehoor waarmee hij hoort, zijn zicht waarmee hij ziet, zijn hand waarmee hij slaat en zijn voet waarmee hij loopt. Als hij [iets] Mij zou vragen, zou Ik het hem zeker geven en als hij Mij om een toevluchtsoord zou vragen, zou Ik het hem zeker gunnen".

Zoals de metgezellen in de Profeet (vzm) de beste kwaliteiten konden zien, die men bij een intieme vriend kan vinden, zo moeten de gelovigen van onze gemeenschap op zoek gaan naar die mensen wier harten overspoeld zijn door God en wier zicht het geloof stimuleert. Iman Shadili, die zelf een grote vroomheid had, wijdde enkele jaren aan een zoektocht naar degenen die dicht bij God staan totdat hij de grote heilige van de Islam, Abdel Salam ibn Mashish, ontmoette. Toen hij op het punt stond om hem aan te spreken, vroeg de laatste hem eerst om zijn wassingen te doen. Imam Shadili deed dit maar Ibn Mashish herhaalde zijn bevel drie keer totdat Iman Shadiki begreep dat het een kwestie was om zich te ontdoen van al zijn kennis om zich voor te stellen aan God in armoede en nederigheid. Ibn Mashish was een gids voor Imam Shadili tot aan zijn dood.

Het is in deze zin dat de Koran zegt:“ Vraag over Hem aan degene die daarover het meeste weet” . (Al Furqan- vers 59).

Sidi Hamza vertelde ons over dit onderwerp:“ het pad van de spirituele opvoeding is gebaseerd op gezelschap en overvloed aan invocatie, de sleutel tot alle succes, zonder dit krijgt de gelovige niets” .

Het belang om Allah te herinneren is op vele plaatsen aangeduid in de Koran, de verzen die uitnodigen om God regelmatig aan te roepen zijn zeer talrijk. “Denk aan Mij, ik zal je herinneren” of “het gebed houdt de mens weg van schand- en schuldige daden, maar de aanroeping van de naam van God is de grootste”.

Deze verzen benadrukken het grote belang van de invocatie van God, omdat het het hart zuivert. De Profeet (vzm) zei: “ De harten roesten en de invocatie van God is het middel om ze te polijsten”. Wanneer een mens roekeloos is in het grootste deel van zijn tijd, bouwt de roest zich op rond zijn hart in verhouding tot de mate van zijn onverschilligheid. En wanneer roest zich in een hart vestigt, wordt de realiteit van zaken niet waargenomen zoals het hoort”

.

Sjaykh Sidi Jamal verteld hierover: Regelmatig uitvoerende dhikr laat onzuivere verlangens en gedachten geleidelijk aan verdwijnen””. Hij geeft volgende voorbeeld.“Wanneer jagers elke ochtend het bos in gaan en geweren afvuren, rennen alle dieren bang weg van de schoten die ze horen en komen dan iets later op de dag weer terug. Maar omdat de jagers elke dag terugkomen veranderen die dieren uiteindelijk van locatie” .

Imam Janayd heeft gezegd: Er is niets beter dan dhikr. Alle prijzenswaardige eigenschappen behoren tot de dhikr en vinden hun oorsprong in de praktijk van de dhikr””. Hij zegt ook ” Dhikr is het beste: het wist zonden uit en bevat er zelf geen”.

Allah heeft gezegd: “Degenen die geloven (hebben) harten (die) rust vinden in het gedenken van Allah. Weet, door het gedenken van Allah komen de harten tot rust!”. (Soera 13, vers 28).

Imam al Ghazali defineert dhikr als een soort vasten voor het hart, een spirituele strijd die tekortkomingen laat verdwijnen, banden verbreekt en om dichter bij God te komen voor een volmaakte vernieuwing van het geloof. De invocatie is dus een middel om ijdele gedachten te bestrijden. Ten tijde van de invocatie dient men ernaar te streven om het hart te zuiveren van aardse bezigheden, ijdelheden en passies. Ibn Atta Allah zegt hierover: “Laat de invocatie niet vallen omdat je niet in aanwezig bent met God, het gebrek aan dhikr is erger dan een nalatigheid tijdens de dhikr. Het zou kunnen dat Allah je spiritueel laat stijgen door een dhikr uitgevoerd met nalatigheid naar een dhikr vervult met waakzaamheid en van deze naar een ander waarbij jij aanwezig bent met God, en van deze naar een andere waarbij je afwezig wordt voor al wat niet tot het doel behoord van je dhikr, en dit is niet moeilijk voor God”.

Het gaat er dus om de dhikr te verinnerlijken, er het voertuig te maken van spirituele invloed, herinneringen en vooral Goddelijke aanwezigheid. Het is in die zin dat de dhikr laten vallen enkel nefast kan zijn voor het hart van de gelovige. Een hadith zegt trouwens over dit onderwerp: “ Het verschil tussen degene die “ de dhikr” praktiseert “van God en degene die dit niet praktiseert is zoals het verschil tussen een levende en een dode”.

Deze dhikr, kan alleen worden uitgeoefend, zoals alle daden binnen de Islam, maar het heeft een nog grotere waarde wanneer deze in gezelschap wordt toegepast. De Profeet (vzm) zegt over dit onderwerp: “Er zijn geen mensen die God aanroepen zonder dat de engelen hen omringen. En dat genade en vrede op hen rust. God noemt diegene dicht bij hem op”. God neemt tevens de engelen als getuige zoals een hadith zegt, Wanneer ze Hem rapporteren dat ze hun vleugels omringen op gelovigen die hun Schepper aanbieden en over personen die enkel in de cirkel zaten zeggen ze: “Heer! Er is iemand onder hen die grote zondes heeft gepleegd, met hen zit maar niet tot hun groep behoort”. En Allah, in al Zijn Barmhartigheid, zei tegen hen “Ik vergeef hem ook. Dit zijn de (echte) mensen. Hij die onder hen zit, zal niet bedroefd zijn”.

Dit is het belang van deze twee spirituele middelen, de invocatie (al dhikr) en het gezelschap (als subha).

Wat zijn de vruchten van dit onderwijs? Waarom zou je het volgen?

Gedurende zijn spirituele reis blijft de gelovige zijn hart zuiveren van alle vormen van gehechtheid en passies om nobele kwaliteiten te hebben. Zijn doel is het verwerven van al Ihsan, uitmuntendheid om voortdurend bewust te zijn van Goddelijke aanwezigheid. Deze uitmuntendheid vertaalt zich in het verwerven van kwaliteiten zoals het goed gedrag, nederigheid en vrijgevigheid. Wanneer de gelovige vrede van het hart en Goddelijke liefde bereikt door constante dhikr en gezelschap, bereikt het de nobele kwaliteiten.

Uitmuntend gedrag bestaat uit het voortdurend ten dienste staan van anderen, vrijgevig te zijn ten opzichte van naasten en andere te verkiezen boven zichzelf. De Profeet (vzm) zegt over dit onderwerp:” Niemand van jullie is een ware gelovige zo lang hij voor de andere niet wenst wat hij zelf wilt”. Soefi heiligen vergelijken dit met een kaars, het verlicht anderen door zichzelf te consumeren.

Imam Al Junaid zei: ”Soefisme is nobel (Goddelijk) karakter. Hij die je in goed gedrag overstijgt, overstijgt je in het soefisme”.

Tot de vruchten van spirituele opvoeding behoren ook nederigheid en vrijgevigheid. God moedigt ons in de Koran herhaaldelijk aan om nederig te zijn, en de Profeet (vzm) was het beste voorbeeld van nederigheid voor de moslim. Ware nederigheid is niet het resultaat van een mentale of ethische houding, het is een Goddelijk geschenk, een spirituele staat die tot stand komt door een innerlijke ontwaking en die buiten het rede valt. In feite, kan God ons inspireren om nederig te zijn door aanbidding zoals Hij dit kan doen wanneer we zondes plegen of ons onderwerpen aan beproevingen.

Ibn atta Allah zegt hierover: “Een daad van ongehoorzaamheid die nederigheid opwekt en een gevoel dat we God nodig hebben is te verkiezen boven een daad van gehoorzaamheid die overmoed en hoogmoed opwerkt”.

Deze nederigheid komt tot stand door de constante strijd tegen het ego, en is de sleutel tot Goddelijke bevrediging, Abd al qadir al jilani voegt hieraan toe: “ Ik heb alle paden gezocht die naar God leiden en ik vond dat ze allemaal vol zijn, behalve het pad van nederigheid die leeg was en waarbij ik getuige kon zijn van de Goddelijke aanwezigheid”. Wat de profeet (vzm) betreft, zei hij: “Als jullie geen enkele zonde zouden plegen, zou ik voor jullie bang zijn voor wat nog ernstiger is, hoogmoed, hoogmoed”.

Tot slot kunnen we onder de vruchten van spirituele onderwijs volgende nobele eigenschappen vinden: liefde, oprechtheid, volledige overgave, dankbaarheid, vrijgevigheid en nog honderden anderen.

Allah vertelt ons in een hadith qudsi: “De vrijgevige staan het dichtst bij mij op de dag des oordeels”.

Sidi Hamza vertelde ons hierover: “De twee koninklijke deuren naar God zijn invocatie (dhikr) en vrijgevigheid”.

Er wordt verteld dat een man vijftig jaar lang God heeft aangeboden in een retraite. Op een dag kwam er een mooie vrouw langs en verleidde hem. Hij gaf toe en beging een zonde. Terwijl hij zijn grote wassingen deed kwam een hongerige man langs en vroeg hem om eten, hij aarzelde niet om hem het stuk brood te geven dat hij had. Hij stierf daarna en God beval de engelen om hem te oordelen. Ze wogen de vijftig jaren van aanbidding en de zonde, de zonde woog zwaarder door. Zij wogen vervolgens deze zonde af tegen het stuk brood dat hij had gegeven en het brood woog zwaarder. Hij werd dankzij dit aalmoes gered!

Soefisme is door de geschiedenis heen altijd synoniem geweest met delen, liefde voor anderen, de strijd tegen het ego en hebzucht van de ziel. Het doel van elke gelovige is om, door middel van een voortdurend Goddelijk bewustzijn, de verweving van deze nobele kwaliteiten te bereiken die de Profeten hadden. Van Saydunna Adam tot Saydunna Mohamed, die nooit zijn opgehouden met het geven van lessen en voorbeelden van deze kwaliteiten, met als doel om van ons nobele dienaren te maken.

De ware band die ons verbindt met deze Profeten door middel van de Nur Muhammadiya is bij huidige opvolgers, de heiligen die nabijheid, liefde, de Goddelijke aanwezigheid hebben verworven en die ons dus kunnen leiden naar deze spirituele graden dankzij het pad die ze reeds hebben afgelegd.

De principes van het spirituele pad die gerespecteerd dienen te worden om ten volle te genieten van dit onderwijs, zijn niet minder dan dhikr, wetenschap, wederzijds bezoek, vrijgevigheid, goede raad, wijsheid en communicatie (adda’wa).

Tot slot, in zijn attassawuf qawa’id zei Shayk Zaruq:“Er zijn vele definities die het soefisme verklaren maar deze komen allemaal neer op één: de waarheidsgetrouwheid (oprechtheid) voor de oriëntatie naar Allah” .

Men zou urenlang boeken kunnen schrijven over de wetenschap van tassawuf, maar het echte begrip wordt alleen maar verkregen door het te proeven. In de Soefi traditie wordt deze tassawuf ervaring vaak vergeleken met honing. Men kan honing en zijn subtiele, zoete en stroperige smaak op duizenden manieren beschrijven, maar de enige manier om de realiteit van de honing te kennen is door het zelf te proeven!